بخش و شهر تخت

بخش وشهر تخت:

روستای تخت ( مرکز بخش تخت ) بنا به پیشنهاد مورخ 8/11/1387 وزارت کشور و به استناد ماده 13 ضوابط تقسیمات کشوری و تصویب نامه وزارت کشور در تاریخ 26/8/88 به شهر تبدیل و به تایید مقام محترم ریاست جمهوری وقت رسید .

موقیعت جغرافیایی :

بخش تخت از شمال با شهرستان حاجی آباد ،از غرب با بخش بندرعباس ، از شرق با شهرستان میناب و بخش دهبارز هم مرز است و قسمت جنوبی بخش تخت نیز به خلیج فارس منتهی می گردد ./ شهر تخت مرکز بخش تخت در استان هرمزگان و شهرستان بندرعباس در مختصات جغرافیای 56 درجه و 38 دقیقه طول شرقی و 27 درجه و 29 دقیقه عرض شمالی و در ارتفاع36 متری از سطح دریا و در و در فاصله 45 کیلومتری شمال شرق شهرستان بندرعباس واقع شده و راه دسترسی اصلی از جاده آسفالته محور بندرعباس – میناب می باشد .

آب و هوا :

آب و هوای شهر تخت تابع شرایط کلی و اقلیم منطقه است . یکی از عوامل موثر در اقلیم و آب و هوای منطفه ی تخت نقش بادهای گوناگون است که در فصول مختلف می وزند .از نظر جغرافیایی آب و هوای منطقه گرم و خشک است ولی از حق که نگذریم در فصل زمستان هوایی معتدل و دلپذیر دارد و داری چشم انداز های سبز و زیبا است .

رودها :

در گذشته آب شرب شهر تخت از رودخانه جاماش تامین میشد و منشا این رودخانه از چمشه های جاماش در کوه هماگ است و از رودخانه های فصلی شهر تخت نیز میتوان به رودخانه زری  (جوی بازار ) رودخانه مروارید و رودخانه گاسر ( کم گاسر ) اشاره کرد ولی مهترین رودخانه شهر تخت روخانه جاماش به شمار می آید و داری معادن شن و ماسه نیز میباشد که در حال حاظر دو کارخانه شن و ماسه از این رودخا نه نیز استفاده می نمایند .

کوه ها و ارتفاعات :

کوه ها همچون جنگل در اکوسیستم محیط زیست نقش دارند ویکی از عوامل موثر در آب و هوای دلپذیر وجود رشته کوه هاست. براساس سازمان جغرافیایی از مهمترین کوه های بخش تخت می توان به کوه پشتکوه با ارتاع 2430 متر و کوه بهرغ با ارتفاع 1430 متر و کوه لهرو اشاره نمود . در اطراف شهر تخت نیز علاوه برکوه های مذکور ، کو ه های متعددی وجود دارد که امتداد رشته کوه زاگرس بوده و به سمت کوه مکران امتداد دارد .

لازم بذکر است که در کوه بهرغ دو چشمه آب گرم با چشم اندازی بسیار زیبا وجود دارد که این چشمه های از خواص درمانی بسیار بالایی برخوردار است  که مردم از نقاط مختلف کشور به این چشمه جهت درمان پوستی ئ عضلانی روی می آورند .

پیشینه تاریخی :

در فرهنگ لغت کلمه تخت به معنای نشیمنگاه چوبی یا آهنی ، کرسی شاه و مقر سلطنت آمده است که در زمان های گذشته این شهر در روستاهای پیرآمون خود آبادتر و نسبت به آنها اهمیت بیشتری داشته ، محل حکمرانی حاکمان محلی بوده و مرکز خدمات رسانی به آبادی های اطراف خود نیز بوده ، بنابراین به تخت معروف شده است . براساس نوشته مرحوم سدیدالسلطنه تخت را مجموعه ای ار قراء مختلف معرفی نموده و جمعیت آن حدود 100 سال پیش 300 خانوار عنوان نموده است و همچنین بیشترین مالیاتی که دولت آن زمان از روستاها دریافت می نمود متعلق به تخت بودهو قدمت این شهر به بالای ده قرن پیش باز میگردد. که نمونه ای از بافت های تاریخی و قدیمی می توان  قلعه ی مرکزی تخت ، آسیاب پاهاشان و قبرستان بیت المقدسی کلات و قلعه کلات نامبرد .

نحوه شکل گیری بافت شهر تخت :

برابر شواهد ، قرائن و اظهارات ، قبایل تخت کنونی در سالهای گذشته در سه منطقه ی مشهور و معروف به کشتر گاه (کشتاران ) ، کلات و سرمغان سکونت داشتند و به طور مستقیم در اراضی محدود و متعلق به خود در پی انجام کشاورزی و دامداری بوده اند و از این طریق امرار معاش میکردند . شرایط نابسامان استان هرمزگان و حمله ور شدن دشمنان ، راهزنان و اشرار از اعراب و بیگانگان در سنوات گذشته به مرکز استان و روستا ها و شهرها ی توابع از جمله شهر تخت و غارت اموال مردم و بعضاً آزار و اذیت آن ها سران قبایل را به این امر وا داشته که در جهت دفاع از اموال و نوامیس خود با ایجاد اتحاد و انسجام تدابیری اتخاذ کنند تا گره گشایی مشکلات گرددو به عبارتی از گزند دشمنان در امان باشند . با از بین رفتن قلعه اصلی کلات تخت در اثر حمله و تجاوز اقوام بهارلو ،سران و ریش سفیدان قبیله ها با همفکری به این نظر می رسند که تخت کنونی ، که در حال حاظر از آن بعنوان محله های نبوران و پرشکوه نام برده می شود را بعنوان محل سکونت دست جمعی انتخاب نمایند. در پی زلزله ی سال 1356 و وارد شدن خسارات به منازل مسکونی اهالی تخت ، دولت وقت ملزم به احداث منازل بهخسارت دیدهای ناشی از زلزله گردید که در این رابطه شهرکی با استعداد 300 واحد مسکونی ، اماکن تجاری و آموزشی در شمال شهر تخت احداث گردد. این مهم به شکل صحیح و اصولی بنا امروزه تحت عهنوان شهرک شهید رجبی نامگذاری گردیده است .

محلات شهر :

محلات شهر تخت عبارتند از محله اسلام آباد در شمال ، محله حسین آباد و شهرک شهید رجبی در میانه بافت و محله های قدیم تخت شامل نبوران و پرشکوه در منتهی الیه جنوب شهر . قدیمی ترین محلات تخت در دوره یاول عبارتند از : محله کشترگاه (کشتاران) محله سرمغان و محله کلات. این محلات به دلیل جنگ های فراوان در گذشته های خیلی دور ، خالی از سکنه هستند و حلات تخت در دوره ی دوم  به ترتیب عبارتند از : نبوران ، پرشکوه ، سر دنگ ، سرگشان و سرچاهانو در حال حاضر قدیمی ترین محلات یعنی    محله ی نبوران و پرشکوه دارای معماری و سبک قدیمی می باشند این دو محله به دلیل قدمت طولانی ، به شهر کهنه یا تخت قدیم و در زبان محلی به شهر زیر معروف می باشد .

مسکن و خانه:

در سالهای خیلی دور در منطقه تخت خانه هایی به شکل مختلف ساخته میشد که بعضی از آنها به کتوک معروف بود و از شاخ و برگ درخت خرما ساخته میشد .بعد از آن از سرگ استفاده میشد که فقط سقفش از سوند بود . بعد ار سرگ کپر بود که سقف و اطراف آن از سوند ساخته شده بود و در آخر خانه های گلی بود که سقفش از سوند و دیوارها از خشت و گل ساخته میشد. و اکنون خانه های مسکونی با بلوک و تیرچه بلوک سیمان مطابق اصول مهندسی ساخته میشود و یکی از وظایف شهرداری نظارت بر ساخت صحیح اینگونه منازل میباشد .

بافت جمعیت :

مطابق سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385 ، تعداد واحد های مسکونی شهر تخت معادل 454 واحد و تعداد خانوار 527 خانوار بوده است . در نتیجه تراکم خانوار در واحد مسکونی به 2/1 خانوار رسیده یعنی به ازای هر واحد مسکونی 2/1 خانوار موجود است . در سال 1390 طبق  سرشماری و مطالعات انجام شده جمعیت تخت به                   خانوار و                          نفر  رسیده که اکنون درحال پیشرفت و افزایش می باشد .

تخت از نگاه سدیدالسلطنه :

محمد علی کبابی معروف به سدید السلطنه در سال 1253 شمسی در بغداد متولد شد . ایشان نوشتن کتاب بندرعباس و خلیج فارس را با سفرهای بسیار از سال 1285 تا 1290 شمسی به مدت 5 سال نوشته است . سدید السلطنه در سال 1320 شمسی در سن 67 سالگی چشم از جهان فرو بست و در قبرستان سید کامل بندرعباس به خاک سپرده شد .ایشان بر اساس نوشته خود در کتاب معروف بندرعباس و خلیج فارس ، تخت را اینگونه بیان نموده است : تخت مرکب از چند قریه است که عبارتند از : چاهستان، گیشان ، سرخا، تخت ، سر جغ ، بهرغ ،جغان . قریه تخت آب جاری دارد که 70 حصه مینمایند و برای هریک حصه آب ، نه تومان و پنج هزار مالیات قرار داده اند از قریه تخت تا بندرعباسقریب ده فرسنگ و حدود 300 خانوار دارد . محصولات آن خرما و حنا است . رودخانه ای که تخت و زیارت را سیرآب می کند رودخانه جاماش است .

سنت ها و باورها :

فرهنگ عامه مجموعه عوامل مرتبطی است که نحوه ی زندگی این قوم را تعیین می کند این عوامل عبارتند از : زبان ، رسوم ، عادات ، دانسته ها ، عقاید ، مذب ، پذیرفته های اخلاقی ، محرمات ، قوانین ، اصول مالکیت ، هنر ، صنایع خلاصه مجموعه ی اعمال و افکار مردم این قوم در اثر زندگی افراد ، آن هم در طول سالها بوجود آمده ، شکل گرفته و از نسلی به نسل بعد منتقل می گردد.

بطور مثال یکی از سنت هایی که همه ساله توسط مردم بصورت خود جوش در این شهر انجام می شود پخت حلیم است که در گویش محلی اصطلاحاً (مال خدا) می گویند . اهالی معتقدند که خداوند با این عمل خدا پسندانه ( انفاق در راه خدا )، درد و بلا و عذاب الهی را از مردم دور می کند و موجب نزول باران رحمت در این منطقه می شود این کار در اول فصل زمستان و در محله نبوران انجام می گیرد و همچنان تا کنون ادامه دارد .

بطور خلاصه ساکنان شهر تخت ، مردمانی دین دار ، درستکار ، سخت کوش ، میهمان نواز و مهربان هستند و بیشتر آنان در باور های دینی خود استوار هستند و به پیشوایان دینی و بزرگان احترام می گذارند.

روضه خوانی ، نوحه خوانی ، تعزیه خوانی و فاتحه خوانی از سنت های معمول در گذشته تا به حال در شهر تخت می باشد .

کشاورزی :

فعالیت های اقتصادی مردم منطقه تخت در بخش کشاورزی با زیر بخش های عمده یعنی زراعت ، باغداری ، دام و طیور متمرکز بوده البته بدلیل کمبود آب شیرین و گرمای طاقت فرسا کار کردن در بخش کشاورزی مشکل است . در حال حاضر انواع محصولات کشاورزی مانند : گوجه فرنگی ، بادمجان ، پیاز ، خیار ، هندوانه و خرما است لازم بذکر است که در گذشتهکه بارندگی فرآوان بود محصول انگور نیز وجود داشت که در این منطقه معروف بوده.

در حال حاضر بیش از 19 رقم نخل در این منطقه وجود دارد که عبارتند از : آلومهتری ، شکری ، کلک سرخ ، سرخ دنگ ، مرداسنگ ،زرد ، هلیلی ، خنیزی ، نغار ، منگناس ، زرک ، خاروآزادی ، گوردیال ، کریته ، شاهینی ، نیم کدینی ، موسلی ، مرزبان و کابلی .

وجود مرکبات در منطقه یکی از ویژگی های باغداری محسوب میشود که در این میان می توان به لیمو ترش ، لیمو شیرین ، پرتقال و نارنج اشاره نمود.

پوشش افراد:

لباس محلی زنان تختی ، پوششی با استفاده از دوختی ساده و پارچه های نخی ، رنگی با خوس بافی که شلوار ، پیراهن ،چادر و روسری را در بر می گیرد در گذشته تن پوش زنان تخت، کندوره نام داشت .شلوار زنان نیز شلوار پولکی ، خوسی و بادله ای بود .لچک نیز یک نوع کلاه مخصوص زنان بوده که برای نگه داشتن روسری کار برد داشته است . علاوه بر لچک از جلبیل خوسی ، لیسی و چادر استفاده می شد .

برای پوشش مردان نیز نوعی شلوار وجود داشته که به لنک معروف بوده و به جای کلاه از مندیل استفاده میکردند که امروزه کمتر از آن استفاده می شود .

بازی ها و سرگرمی ها :

در گذشته های دور ورزش در روستاها و محلات ، حال و هوای دیگری داشت . در ایام تعطیل ، اعیاد و جشن های عروسی جوانان در گوشه ای از محله گرد هم می آمدند و به بازی و ورزش مورد علاقه خود می پرداختند .

انواع بازی های محلی و سنتی از قبیل : دارتوپا ، درا ، لرا ، هوتا و پنجه ، دارکلکا ، هفت سنگ بالا ، رمازا ، سنگ چلکا ، چشم بستکا ، کچل کچلا ،کرموجوکا ، کل شیطونا و موریا در شهر تخت رایج بوده که شرح یک یک آنها مستلزم صرف وقت زیادی است .

صنایع دستی در شهر تخت :

صنایع دستی در شهر تخت به سه نوع تقسیم میشود : الف) صنایع دستی نخیلاتی مانند :حصیر بافی ، سوند بافی ، پری ، تولک ، تحته ، بادبزن یا همان گوزن ، ب)صنایع دستی گلی مانند : جهله ، کوزه و غیره  ج)صنایع دستی تزئین لباس زنان مانند : شک ، وعدو ، کمه دوزی ، گلابتون دوزی ، خوس دوزی و غیره

ایثار و شهادت :

شهدا آینه پاکی و طهارتند ، آنان همه هستی خود را در معامله با معشوق خود را فدا کردند و هستی جاودانه گرفتند شهدای بخش و شهر تخت نیز به 72 تن میرسد و از شهدای بزرگ تخت میتوان شهید علی باستی تختی ، شهید علی محمد حسینی تختی ، شهید مختار رجبی ، شهید حسن مظفری تختی ، شهید گنجلی دارا ، شهید اسحاق دارا ، شهید علی محمودی ف شهید مصطفی کشوری و ... نام برد که هرکدام از نقش مهمی در  جنگ تحمیلی و هشت سال دفاع مقدس داشتند . ( روحشان شاد یادشان گرامی )

            یاران همه رفتند و ما هم می رویم از یادها            ********             کی پر کاهی بماند در میان بادها

     ((لازم بذکر است علاقه مندان برای اطلاعات بیشتر می توانند به کتاب از تخت تا پایتخت نوشته ی مهندس علی کمالی زاده مراجعه نمایند .))

تنظیم کننده : علی شمس تختی